Voor de liefhebbers: woensdagavond 20 april 2016 geef ik een lezing in Den Haag (gratis).
Met mij gaat het goed. Van mijn boek Wakker! zijn er inmiddels al ruim 1000 exemplaren verkocht en de eerste (hele grove) versie van mijn nieuwe manuscript is af. Verder is het einde van mijn verblijf in Friesland in zicht en ik heb nu de intentie om weer te gaan reizen. In dit blog ga ik in op de schaduwzijde van reclame.
Inleiding
De ratrace van onze consumptiemaatschappij lijkt zich steeds sterker te manifesteren en zich steeds verder te verspreiden over de wereld. Hoewel het kapitalisme een eerlijk systeem lijkt, heeft het ook een schaduwzijde. Eén miljoen mensen zitten aan de antidepressiva, 80% gaat met lood in zijn schoenen naar zijn werk en half Nederland kampt met burn-out-klachten. Hoe komt dat? Waarom zijn zoveel mensen toch altijd zo druk, zo gestrest en zo uitgeput? En kunnen we daar iets aan doen?
Boeddhistische wijsheid
Een van de belangrijkste lessen van de Boeddha gaat over de oorzaken van het lijden. De Boeddhistische filosofie legt haarfijn uit waar dat lijden vandaan komt en wat de oorzaken zijn. Even voor de duidelijkheid: het gaat hier niet om “honger lijden” of “pijn lijden”. Het gaat om een innerlijk proces, de verklaring waarom twee mensen in dezelfde omstandigheden het leven heel anders kunnen beleven.
Een van de grootste oorzaken van dat innerlijk lijden is het streven naar meer, beter, duurder, sneller, groter, etc. Nergens voor nodig, want een mens heeft heel weinig nodig en in Nederland zijn de basisbehoeften over het algemeen zeer goed geregeld. Toch broeit er een gevoel van onvrede bij veel mensen en dat denken we op te kunnen lossen door iets “beters” te kopen. En even lijkt dat ook te werken. Even genieten we van die nieuwe auto, maar na een tijdje zijn we eraan gewend en is de onvrede weer terug. Als ik nou nog een luxere auto koop, dan word ik echt gelukkig…
Terugblik
Tijdens mijn jaren als Apachepiloot deed ik volop mee aan de ratrace. Ik kocht het duurste appartement dat ik kon betalen en reed rond in een sportieve cabriolet. En toch wilde ik eigenlijk een vrijstaande villa met zwembad en een Porsche 911. Het moest altijd beter. Ik had dan wel een flatscreen tv, maar eigenlijk wilde ik een beamer. Ik ging luxe uit eten, maar eigenlijk wilde ik naar een sterrenrestaurant. En ik had wel een vriendin, maar eigenlijk wilde ik een fotomodel. Het was nooit goed genoeg.
Oorzaak
Waar komt die onvrede toch vandaan?
In ons dagelijks leven worden we doodgegooid met reclame. Naast tv- en radioreclame, is er ook reclame op websites, in app’s, op Facebook, in zoekresultaten, in computerspelletjes, in kranten en tijdschriften, langs de snelweg, in het openbaar vervoer, in de winkelstraat, boven de bowlingbaan, bij de plattegrond, op pennen, bij het tankstation, op bedrijfsauto’s en vrachtwagens, ja zelfs op het winkelwagentje in de supermarkt! Als je erop gaat letten, word je er gek van. Overal wordt ons opgedrongen wat we echt nog zouden moeten kopen. Overal wordt die onvrede aangewakkerd.
Intenser
En dan staat er bij het tankstation niet één reclamebord, nee, er staat een groot bord langs de weg, er staat een bord bij iedere pomp, er is reclame op het scherm dat de hoeveelheid liters aangeeft en er is zelfs reclame op het handvat van de benzineslang! (Zie video) Vervolgens staan er meerdere borden voor het winkeltje, ligt al het snoep naast je terwijl je in de rij staat en vraagt de kassière om je misschien ook geïnteresseerd bent in de dagaanbieding. Pleur op! Ik kom hier om te tanken!
De nieuwste trend
De nieuwste trend is grote schermen met bewegende reclame. Vooral naast de snelweg zie je ze steeds meer, maar ook op grote stations en zelfs bij autodealers. De reclame op de schermen is zo fel en flitsend, dat je aandacht er automatisch naar wordt getrokken. Bij een gratis app begrijp ik nog dat ze hun geld moeten verdienen door mij reclame voor te schotelen, maar langs de snelweg krijg ik er niets voor terug! Het levert extra gevaar op voor de verkeersveiligheid, wakkert onze onvrede aan, het is horizonvervuiling en is verspilling van energie.
Het werkt
Voor veel producten geldt dat er meer geld wordt geïnvesteerd in marketing, dan in het daadwerkelijk produceren van het product. Jaarlijks gaan miljarden euro’s naar marketing. Dat doen ze niet omdat ze geld over hebben en het gewoon leuk vinden om te doen. Dat doen ze omdat het werkt. In het kapitalisme is het heel simpel: Het verdient zichzelf terug, dus is het een goede investering. Voor het bedrijf althans…
Veel mensen maken zich niet druk om reclame. Ze denken vaak: Andere mensen zijn er misschien gevoelig voor, maar ik niet. Uiteraard is dat onwetendheid over het effect van reclame op het onderbewuste. Ze hebben geen idee dat het de oorzaak is van de onvrede. Waarschijnlijk kennen ze die onvrede niet eens, want ze zijn veel te druk met tijdelijk genot verzamelen om die onvrede te bedekken. Iets met dweilen en een kraan...
Wat kunnen we eraan doen?
Zorgen voor een leven volledig zonder reclame is onbegonnen werk. Het zit nu eenmaal als een soort uitgezaaide kanker in onze samenleving verweven. Wel kun je blootstelling aan reclame deels beperken. Zet de tv of radio uit (of onverstaanbaar stil) als er reclame is, neem een ad-blocker voor internet (dan zie je wel de website, maar niet de reclame) en kies voor betaalde versies van app’s en abonnementen. Dit scheelt al enorm.
De regering zou er iets aan kunnen doen door met regelgeving of extra belastingen reclame te beperken. Ook zouden ze de ontwikkeling van een goed werkend microbetalingsysteem kunnen stimuleren, zodat we zelf de verwaarloosbaar kleine bedragen kunnen gaan betalen voor de "gratis" websites.
Belangrijkste is echter de illusie van de onvrede doorzien. Steeds weer nieuwe en betere spullen maakt ons niet duurzaam gelukkiger. We hebben heel weinig spullen nodig voor duurzaam geluk. Innerlijke rust, tevreden kunnen zijn met wat je hebt, is veel belangrijker!
